Long COVID-тің әйелдердің репродуктивті жүйесіне ұзақ мерзімді әсері: әдебиетке шолу
DOI:
https://doi.org/10.37800/RM.3.2023.35-39Кілт сөздер:
COVID-19, SARS-CoV-2, Long COVID, әйелдердің репродуктивті жүйесі, ковидтен кейінгі синдром, неоплазмалар, миома, фиброздарАңдатпа
Өзектілігі: COVID-19 пандемиясы 2019 жылдың аяғында пайда болғаннан бері бүкіл әлемде денсаулық сақтау саласында елеулі проблемалар туғызды. Коронавирус, ең алдымен, тыныс алу жүйесіне әсер етуімен танымал болғанымен, пайда болған дәлелдер SARS-CoV-2 ауыр жедел респираторлық синдромы бар коронавирус басқа органдардың әртүрлі жүйелеріне, соның ішінде әйелдердің репродуктивті, яғни ұрпақты болу жүйесіне де әсер етуі мүмкін екенін көрсетеді.
Зерттеудің мақсаты – COVID-19-ждың әйелдердің ұрпақты болу жүйесіне ұзақ мерзімді әсері туралы бар әдебиеттерді талдау, сондай-ақ жамбас пен сүт бездерінің ультрадыбыстық диагностикасы арқылы COVID-19 жұқтырған әйелдердің репродуктивті жүйесінің постковидтік жағдайын зерттеу.
Материалдар мен әдістері: «COVID-19», «әйелдердің репродуктивті жүйесі», «COVID-19 ұзақ мерзімді әсері», «Long COVID», «миома», «фиброздар» сияқты кілт сөздерді қолдана отырып, PubMed дерекқорында 2020 жылдан 2023 жылдың шілдесіне дейін жарияланған мақалаларға талдау жасалды. Әйелдердің сүт безі мен жамбас мүшелерінің құрылымдық өзгерістерін зерттеу ультрадыбыстық әдіспен жүргізілді.
Нәтижелері: Жаңа әдебиеттерді талдау COVID-19-дың әйелдердің репродуктивті жүйесіне ұзақ мерзімді әсерін зерттеуге арналған мақалалардың аздығын көрсетті, керісінше SARS-CoV-2 вирусының әйелдердің репродуктивті жүйесіндегі етеккір циклінің бұзылуы, фолликулалардың дамуының кешігуі, аналық без функциясының өзгеруі сияқты, сондай-ақ, жүктіліктің асқынуы және әйелдердегі психосоматикалық бұзылулармен байланысты көптеген жұмыстар бар. Мақалада COVID-19 жұқтырған 150 әйелдің сүт безі мен жамбас мүшелерін зерттеу бойынша нәтижелер алынған. Алынған нәтижелер көптеген әйелдердің жамбас мүшелерінде айтарлықтай өзгерістердің бар екендігін көрсетеді. Сонымен, әйелдердің 10,8%-да аналық без кистасы анықталды, 12% -да жатыр миомасы тіркелді, оофорит зерттел- гендердің 12,8% -да байқалады, 8,7% -да жамбас мүшелерінің тамыр варикоздары, 6% -да созылмалы эндометриоз белгілері, 2,7% -да эндометриялық гиперплазия, тек 46,5% әйелдердің жамбас мүшелері құрылымдық өзгеріссіз болды. Сүт безінің зерттеу нәтижелері зерттелгендердің 10,7% -да киста және 6,7% - фиброзды мастопатия бар екенін көрсетті, ал зерттелгендердің 82,5% -да құрылымдық өзгерістер байқалмады.
Қорытынды: Бүгінгі таңға дейінгі жарық көрген әдеби деректер, сондай-ақ жамбас пен сүт бездерінің құрылымдық өзгерістері туралы нәтижелер әйелдердің репродуктивті жүйесінің зақымдануындағы COVID-19 ықтимал рөлін көрсетеді, бірақ әсер ету механизмдері және инфекцияның ұзақ мерзімді салдары туралы мәліметтер аз. Сондықтан инфекцияның әйелдердің репродуктивті органдарына ұзақ мерзімді әсері туралы қосымша терең зерттеулер жүргізу маңызды.
Библиографиялық сілтемелер
Еркенова С., Мойынбаева Ш., Ауезова А., Кауышева, А., Карибаева Ш., Бедельбаева Г., Нурматова А. и Кул- маганбетов М. Влияние коронавирусной инфекции на женскую репродуктивную систему: обзор литера- туры // Репрод. Мед. – 2023. – №2 (55). – С. 46-52 [Erkenova S., Mojynbaeva Sh., Auezova A., Kauysheva, A., Karibaeva Sh., Bedel'baeva G., Nurmatova A. i Kulmaganbetov M. Vlijanie koronavirusnoj infekcii na zhenskuju reproduktivnuju sistemu: obzor literatury // Reprod. Med. – 2023. – №2 (55). – S. 46–52 (in Russ.)]. https://doi.org/10.37800/RM.2.2023.46-52
Li F., Lu H., Zhang Q., Li X., Wang T., Liu Q., Yang Q. & Qiang L. Impact of COVID-19 on female fertility: a systematic review and meta-analysis protocol // BMJ open. – 2021 – Vol. 11(2). – Art. no. e045524. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2020-045524
Li R., Yin T., Fang F., Li Q., Chen J., Wang Y., Hao Y., Wu G., Duan P., Wang Y., Cheng D., Zhou Q., Zafar M.I., Xiong C., Li H., Yang J., Qiao J. Potential risks of SARS-Cov-2 infection on reproductive health // Reprod. Bio. Med. Online. – 2020. – Vol.41, Issue 1. – P. 89-95. https://doi.org/10.1016/j.rbmo.2020.04.018
Jing Y., Run-Qian L., Hao-Ran W., Hao-Ran C., Ya-Bin L., Yang G., Fei C. Potential influence of COVID-19/ACE2 on the female reproductive system // Mol. Hum. Reprod. – 2020. – Vol. 26. – P. 367-373. https://doi.org/10.1093/molehr/gaaa030
Bilgin Z., Çalık K.B. Effect of COVID-19 Vaccines on Menstrual Cycle Changes and Quality of Life // Reprod. Med. Int. – 2022. – Vol. 5(1). – Art. no. 020. https://doi.org/10.23937/2643-4555/1710020
Taşkaldıran I., Vuraloğlu E., Bozkuş Y., Turhan İyidir Ö., Nar A., Başçıl Tütüncü N. Menstrual Changes after COVID-19 Infection and COVID-19 Vaccination // Int. J. Clin. Pract. – 2022 – Art. no. 3199758. https://doi.org/10.1155/2022/3199758
Farland L. V., Khan S. M., Shilen A., Heslin K. M., Ishimwe P., Allen A. M., Herbst-Kralovetz M.M., Mahnert N.D., Pogreba-Brown K., Ernst K. C. & Jacobs E. T. COVID-19 vaccination and changes in the menstrual cycle among vaccinated persons // Fertility and sterility. – 2023. – 119(3). – P. 392-400. https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2022.12.023
Wang S., Mortazavi J., Hart J.E., Hankins J.A., Katuska L.M., Farland L.V., Gaskins A.J., Wang Y.X., Tamimi R.M., Terry K.L., Rich-Edwards J.W., Missmer S.A., Chavarro J.E. A prospective study of the association between SARS-CoV-2 infection and COVID-19 vaccination with changes in usual menstrual cycle characteristics // Am. J. Obstet. Gynecol. – 2022 – Vol. 227(5). – P. 739.e1–739.e11. https://doi.org/10.1016/j.ajog.2022.07.003
Wali R., Alhindi H., Saber A., Algethami K., Alhumaidah R. The Effect of COVID-19 Vaccine on Women's Reproductive Health: A Cross-Sectional Study // Cureus. – 2023. – Vol.15(6). – Art no. e40076. https://doi.org/10.7759/cureus.40076
Markiewicz-Gospodarek A., Wdowiak P., Czeczelewski M., Forma A., Flieger J., Januszewski J., Radzikowska-Büchner E., Baj J. The Impact of SARS-CoV-2 Infection on Fertility and Female and Male Reproductive Systems // J. Clin. Med. – 2021. – Vol.10. – Art. no. 4520. https://doi.org/10.3390/jcm10194520
Baena-García L., Aparicio V.A., Molina-López A., Aranda P., Cámara-Roca L., Ocón-Hernández O. Premenstrual and menstrual changes reported after COVID-19 vaccination: the EVA project // Womens’ Health. – 2022. – Vol. 18. https://doi.org/10.1177/17455057221112237
Harb J., Debs N., Rima M., Wu Y., Cao Z., Kovacic H., Fajloun Z., Sabatier J.-M. SARS-CoV-2, COVID-19, and Reproduction: Effects on Fertility, Pregnancy, and Neonatal Life // Biomedicines. – 2022. – Vol.10. – Art.no. 1775. https://doi.org/10.3390/biomedicines10081775
Cherenack E.M., Salazar A.S., Nogueira N.F., Raccamarich P., Rodriguez V.J., Mantero A.M. Marsh A., Gerard S., Maddalon M., Jones D., Klatt N., Alcaideet M. Infection with SARS-CoV-2 is associated with menstrual irregularities among women of reproductive age // PLoS ONE. – 2022. – Vol.17(10). – Art. no. e0276131. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0276131
Pollack B., von Saltza E., McCorkell L., Santos L., Hultman A., Cohen A.K., Soares L. Female reproductive health impacts of Long COVID and associated illnesses including ME/CFS, POTS, and connective tissue disorders: a literature review // Front. Rehabil. Sci. – 2023. – Vol.4 – Art. no. 1122673. https://doi.org/10.3389/fresc.2023.1122673
De Sire A., Moggio L., Marotta N., Agostini F., Tasselli A., Drago Ferrante V., Curci C., Calafiore D., Ferraro F., Bernetti A., Ozden O., Ammendolia A. Impact of Rehabilitation on Fatigue in Post-COVID-19 Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis // Appl. Sci. – 2022. – Vol.12. – Art. no. 8593. https://doi.org/10.3390/app12178593
Subramanian A., Nirantharakumar K., Hughes S., Myles P., Williams T., Gokhale K., Taverner T., Chandan J., Brown K., Simms-Williams N., Shah A., Singh M., Kidy F., Okoth K., Hotham R., Bashir N., Cockburn N., Lee S., Turner G., Gkoutos G., Aiyegbusi O., McMullan Ch., Denniston A., Sapey E., Lord J., Wraith D., Leggett E., Iles C., Marshall T., Price M., Marwaha S., Haf Davies E., Jackson L., Matthews K., Camaradou J., Calvert M., Haroonet Sh. Symptoms and risk factors for long COVID in non-hospitalized adults // Nature Med. – 2022. – Vol. 28. – P. 1706-1714. https://doi.org/10.1038/s41591-022-01909-w
Davis H.E., McCorkell L., Vogel J.M., Topol E.J. Long COVID: major findings, mechanisms and recommendations // Nat. Rev. Microbiol. – 2023. – Vol. 21. – P. 133-146. https://doi.org/10.1038/s41579-022-00846-2
Medina-Perucha L., López-Jiménez T., Holst A.S, Jacques-Aviñó C., Munrós-Feliu J., Martínez-Bueno C., Valls- Llobet C., Pinzón-Sanabria D., Vicente-Hernández M.M., Berenguera A. Self-reported menstrual alterations during the COVID-19 syndemic in Spain: a cross-sectional study // Int. J. Womens’ Health. – 2022. – Vol. 14. – P. 529-544. https://doi.org/10.2147/IJWH.S354655
Khan S.M., Shilen A., Heslin K.M., Ishimwe P., Allen A.M., Jacobs E.T., Farland L.V. SARS-CoV-2 infection and subsequent changes in the menstrual cycle among participants in the Arizona CoVHORT study // Am. J. Obstet. Gynecol. – 2022. – Vol. 226. – P. 270-273. https://doi.org/10.1016/j.ajog.2021.09.016
Ding T. Wang T., Zhang J., Cui P., Chen Zh., Zhou S., Yuan S., Ma W., Zhang M., Rong Yu., Chang J., Miao Xi., Ma Xi., Wang Sh. Analysis of ovarian injury associated with COVID-19 disease in reproductive-aged women in Wuhan, China: an observational study // Front. Med. – 2021. – Vol. 8. – Art. No. 635255. https://doi.org/10.3389/fmed.2021.635255
Thomas N., Gurvich C., Huang K., Gooley P. R. & Armstrong C. W. The underlying sex differences in neuroendocrine adaptations relevant to myalgic encephalomyelitis chronic fatigue syndrome// Front. Neuroendocrinol. – 2022. – Vol. 66. – Art. no. 100995. https://doi.org/10.1016/j.yfrne.2022.100995
Petersen E., Chudakova D., Erdyneeva D., Zorigt D., Shabalina E., Gudkov D., Karalkin P., Reshetov I., Mynbaev O. A. COVID-19-The Shift of Homeostasis into Oncopathology or Chronic Fibrosis in Terms of Female Reproductive System Involvement // Int. J. Mol. Sci. – 2023. – Vol. 24(10). – Art. no. 8579. https://doi.org/10.3390/ijms24108579
Balc’h L., Pinceaux K., Pronier C, Seguin, P., Tadié J.-M., Reizine F. Herpes simplex virus and cytomegalovirus reactivations among severe COVID-19 patients //Crit. Care – 2020. – Vol. 24. – P. 530. https://doi.org/10.1186/s13054-020-03252-3
Еркенова С.Е., Локшин В.Н., Садуакасова Ш.М., Джардемалиева Н.Ж., Тажекова А.Б., Джарикова Б.Н., Әбден А.Ғ., Жұмабек А.Қ. Bлияние инфекции SARS-CoV-2 на репродуктивную систему (обзор литературы) // Вестник КазН- МУ. – 2022. – №1. – C. 28-36 [Erkenova S.E., Lokshin V.N., Saduakasova Sh.M., Dzhardemalieva N.Zh., Tazhekova A.B., Dzharikova B.N., Abden A.G., Zhumabek A.Q. Blijanie infekcii SARS-CoV-2 na reproduktivnuju sistemu (obzor literatury) // Vestnik KazNMU. – 2022. – №1. – C. 28-36 (in Russ.)]. https://doi.org/10.53065/kaznmu.2022.57.99.004
Жүктеулер
Жарияланды
Дәйексөзді қалай келтіруге болады
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2023 Репродуктивті медицина
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 бүкіл әлем бойынша .
Осы журналда жарияланған мақалалар тек коммерциялық емес пайдалануды қарастыратын CC BY-NC-ND 4.0 (Creative Commons Attribution - Non Commercial - No Derivatives 4.0 International) лицензиясы бойынша лицензияланады. Бұл лицензия бойынша пайдаланушылар авторлық құқықпен қорғалған материалды көшіруге және таратуға құқылы, бірақ оларды коммерциялық мақсатта өзгертуге немесе пайдалануға рұқсат етілмейді. Лицензиялау туралы толық ақпаратты https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ сайтында алуға болады.
